Lieddag t.g.v. 10 jaar Liedboek

Tien jaar geleden verscheen het Liedboek – zingen en bidden in huis en kerk. Het is breed in gebruik genomen en dat is het vieren waard. Bovendien verscheen in 2022 een aanvulling op de rubriek Psalmen, onder de titel Psalmen Anders. Daarom organiseert een commissie van kerkmusici en theologen namens de Interkerkelijke Stichting voor het kerklied (ISK) een jubileumsdag op

13 mei 2023 van 10.30 – 16.30 uur
in de Sint Joriskerk in Amersfoort

Deze dag is voor een ieder die houdt van zingen en geïnteresseerd is in de vele mogelijkheden die het Liedboek en Psalmen Anders bieden aan liederen, zangvormen, gebeden, teksten en gedichten, niet alleen binnen de context van kerkdiensten, maar juist ook in andere leefkringen. Een dag voor cantores, organisten, componisten, dichters, predikanten, pastores, liturgen, zangers, voor een ieder die het Liedboek en zingend geloven een warm hart toedraagt.

Het programma vraagt een actieve deelname, want er wordt veel gezongen onder professionele begeleiding. De thematiek van de liederen wordt toegelicht en er klinken verschillende mogelijkheden in muzikale uitvoeringen. In totaal passeren zo’n 25 liederen en teksten de revue. De dag kent drie programmaonderdelen met tussendoor twee pauzes van een half uur en een pauze van een uur. Om 16.00 uur is er een afsluitende vesper.
In de kerk zijn verschillende uitgeverijen en boekhandels aanwezig met relevante uitgaven.

Informatie en aanmelden:  Liedboekdag 2023 - KERKLIED.NET

Vocale kerkmuziek van Wouter van Belle

In de serie cd's met Nederlandse kerkmuziek van de Stichting Nieuwe Kerkmuziek is nu een cd met liturgische muziek van Wouter van Belle verschenen. Twee missen - Missa Corona en Missa Catharina - twee orgelwerken - Meditatie Psalm 27 en Om eenvoudigen van geest - enkele motetten uit de reeks In navolging van Thomas (motetten op teksten uit 'De navolging van Christus' van Thomas a Kempis) - en een aantal losse composities. 

De muziek wordt uitgevoerd door drie vocale ensembles: Majella Voces o.l.v. Sonja Roskamp, sopranen en alten van het Kathedrale Koor Utrecht o.l.v. Hester Westra en Ensemble Convocati o.l.v. Gerard Beemster. Zij worden begeleid door de organisten Cecilia Raymakers en Wouter van Belle. Verder werkt ook de bariton Ardaan Dercksen mee.  

• Zie voor meer info, enkele luisterfragmenten én bestellen de site van de Stichting Nieuwe Kerkmuziek: www.kerkmuziek.nu
• Informatie over de andere cd's in de reeks met Nederlandse kerkmuziek: zie hier. Het gaat om cd's die gewijd zijn aan vocale kerkmuziek van achtereenvolgens Kees van Eersel, Daniel Rouwkema, Jaco van Leeuwen, Richard Vos, Dirk Zwart (op teksten van Sytze de Vries), Aart de Kort, Willem Blonk en Peter Sneep. 
• Zie voor informatie over de liturgische muziek van Wouter van Belle: www.woutervanbelle.nl

Kloostermagazine najaar 2022: Zingen 

Klooster!, het magazine rond kloosters en kloosterleven, is dit najaar geheel gewijd aan zingen. En dat gaat verder dan het dagelijks getijdengebed, ook al is dat in interviews duidelijk aanwezig. Het gaat ook verder dan het Gregoriaans, ook al zijn daarover twee mooie artikelen te lezen. Het gaat vooral over de betekenis van zingen in de liturgie. Over de innerlijke zanghouding. Over de spiritualiteit van liturgische muziek en specifiek liturgisch zingen. 
In dit nummer kom je rijke inzichten en ervaringen op het spoor, van kloosterlingen en niet-kloosterlingen, rooms-katholieken en protestanten, zangers en dirigenten, kenners en liefhebbers, cantores en pelgrims. Enkele citaten: 

• 'Muziek is een ontzettend mnemotechnisch middel en helpt me in het onophoudelijk gebed, bij het leven in de Memoria Dei, heel de dag: bij alles wat we doen aan God denken en met hem leven' (Katharina Michiels ocso). 
• 'Sommige weken ben ik wel tien uur in de Dom te vinden' (Lydia Bax, zanger in de Domcantorij)
• 'Liturgische muziek is een wezenlijk onderdeel van de liturgie. Dit moeten we gaande houden en doorgeven aan een nieuwe generatie' (Jeroen Felix, rector cantus van de Sint Janskathedraal 's-Hertogenbosch.
  • Dit artikel is te vinden op de pagina Bibliotheek van het Huis van de Kerkmuziek: Bibliotheek (huisvandekerkmuziek.nl). 
• 'Het valt je toe, het zingen tijdens het wandelen. Als een reactie op wat er gebeurt met je, een antwoord op je ervaring' (Andries Govaart, theoloog en tekstschrijver). 
• 'Muziek in het getijdengebed gaat vooral om luisteren' (Johanna Schuts osc). 
• 'Zo heb ik allerlei gezangen in mijn hoofd, opgeslagen in mijn geheugen en in mijn hart. Die staan klaar, om op het juiste moment te klinken' (José Biermans, ocso). 
  • Dit artikel is ook te lezen op de website van Klooster!: Ik luister – José Biermans ocso | Klooster Magazine
• 'Ik houd niet van kerkmuziek die gemakkelijk in het gehoor ligt' (Erik Borgman). 

Inhoudsopgave van Klooster! - Zingen
Zie verder: Klooster Magazine | De plekken + De Mensen + Het Mysteri

Verwante onderwerpen

• 50 jaar Domcantorij
• Gregoriaans
• Kerkmuziek moet dienend zijn

Herinneringen en reflecties: 50 jaar Domcantorij 

'Het ligt in de bedoeling dat een cantorij wordt gevormd van zangers en spelers' - een zin uit 1971. Hans van der Werff, pastor van de Utrechtse Dom, schreef deze woorden met oog op een wervende brochure. De beoogde cantorij zou een liturgische taak krijgen en daarnaast eenmaal per maand kerkmuziekconcerten geven. 
De cantorij van zangers en spelers kwam er. En in de loop van de jaren werd een bloeiende en indrukwekkende kerkmuziekpraktijk opgebouwd: de zondagse diensten, het getijdengebed en de zaterdagmiddagconcerten.

Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Domcantorij verscheen het boek Musica pro Deo. 50 jaar Domcantorij. Het is een prachtig boek geworden, vol herinneringen van oud-leden, leden, kerkmusici en theologen, afgesloten met reflecties  waarin de terugblik op het verleden wordt verbonden met heden en toekomst.  
De inhoudsopgave laat hierover meer zien. 

Het boek is verkrijgbaar bij de Domshop: Musica pro Deo - 50 jaar Domcantorij - Domkerk Utrecht. 

Het officie van Sint Maarten

11 november: Sint Maarten. De dag van 'Sint Maarten, sint Maarten, de koeien hebben staarten' en 'Elf november is dag dat mijn lichtje, dat mijn lichtje, elf november is de dag dat mijn lichtje branden mag'. Natuurlijk is het ook de dag van liturgische Sint Maarten-gezangen - bij het Huis van de Kerkmuziek is dat iets meer van toepassing.

Maar behalve 11 november is er nog een andere Sint Maartenfeestdag: 4 juli, het feest van de translatie van Sint Maarten.
In de zomer van 2022 vierde de stad Utrecht daarom dit zomerfeest van Sint Maarten - Martinus Translatio - onder de titel Het Wonder van Sint Maarten.
Tijdens dit feest klonk ook het Officie van Sint Maarten. Dit officie werd tussen 899 en 917 geschreven door bisschop Radboud van Utrecht; de translatie zelf was toen al wel een tijd geleden, want die vond plaats in de late vijfde eeuw. Het officie is te vinden in een manuscript uit de 12de eeuw dat bewaard wordt in de Universiteitsbibliotheek Utrecht (ms 406; zie ook de afbeelding hiernaast). 

Het Officie van Sint Maarten is integraal op video vastgelegd en na te zien via de site van het Utrechts Archief. Het wordt gezongen door het Gregoriaans Koor Utrecht onder leiding van Anthony Zielhorst en op basis van interpretatieonderzoek van dr. Leo Lousberg. Wat betreft dat laatste, een citaat van de Lousberg: 'alle ruimte voor musemen: kwarttonen, glissandi, hikklanken, gezongen medeklinkers………'

11 november 2022, Sint Maarten: een mooie dag om het complete Officie van Sint Maarten te horen en zien: Films en filmfragmenten (Het Utrechts Archief ) - Het Utrechts Archief.   

Meer over Gregoriaans: 

• Gregoriaans
• Het orgel in de katholieke liturgie

Studiedag Het orgel in de katholieke liturgie

Op 19 november 2022 vindt in de Sint Franciscus van Assisikerk te Oudewater een studiemiddag plaats rond het thema 'Orgelmuziek uit de lage landen staande in de (Rooms)-katholieke traditie'. De organisatie is in handen van de KVOK.
Het thema wordt ingeleid door Floris van Gils, met als titel 'Het orgel in de katholieke liturgie'. (Voor alle duidelijkheid: die 'katholieke liturgie' is niet alleen de rooms-katholieke liturgie maar ook die van al die kerken die in de brede katholieke liturgische traditie staan.). Gerben Mourik geeft vervolgens een masterclass waarin werken uit deze traditie centraal staan. Deze masterclass vindt plaats rond het typische katholieke Maarschalkerweerdorgel in de Franciscus van Assisikerk. 

In NotaBene, het nieuwsmagazine van de KVOK, schreef Floris van Gils een inleidend artikel over de katholieke liturgie en de plaats van het orgel daarbinnen. Het kan volledig afwezig zijn ('Orgel geen noodzaak'), het is als instrument bij uitstek geschikt voor de liturgie ('Liturgisch instrument') en dat impliceert dat het gebruik ervan en de muziek die klinkt ook daadwerkelijk liturgisch moet zijn ('Liturgisch orgelspel'). Een boeiend artikel, dat in onze bibliotheek te lezen is. 

De studiemiddag vindt plaats van 13.00-17.00 uur. Toegang is voor leden van de KVOK vrij; voor niet-leden: € 15. Aanmelden voor de studiedag dient door een mail (uiterlijk 18 november) te sturen naar penningmeester@kvok.nl (leden en niet-leden dienen zich aan te melden; de bijdrage van niet-leden overmaken op: NL17 ABNA 0454 8031 84 t.n.v. KVOK o.v.v. studiedag Oudewater.

Meer informatie. 

Antifonen van Dirk Zwart

Nieuw verschenen: Een bundeling van 47 antifonen bij de (berijmde) psalmen voor één- of meerstemmig koor (+ orgel), van de hand van Dirk Zwart. In de aanschafprijs is toestemming voor maximaal 30 kopieën inbegrepen.
Op de website van de componist, Dirk Zwart & Muziekuitgeverij Nootzaak is inkijkexemplaar met acht antifonen te bekijken.

Het Antifonenboek is te bestellen door een e-mail met naam en adres te sturen naardirkzwart@jak.nl)

Jubileumboek Hans Jansen

Ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum als kerkmusicus van Hans Jansen verschijnt komend najaar zijn boek over de kerkmuziek in Duitsland vanaf het midden van de twintigste eeuw. Ook de invloed op de Nederlandse kerkmuziek komt aan de orde. Dit boek kan gezien worden als een vervolg op Jansens eerder verschenen studie over de geschiedenis van de kerkmuziek in het begin van de twintigste eeuw. 

In zijn nieuwe boek schetst Hans Jansen de ontwikkelingen vanaf het midden van de twintigste eeuw. Hij besteedt veel aandacht aan de kentering die zich vanaf de jaren zestig in de cultuur en daarmee ook heel duidelijk in de kerkmuziek voordoet. Naast zes inleidende hoofdstukken vormen de hoofdstukken over zes belangrijke componisten, die midden in deze cultuuromslag hebben geleefd en gewekt, het hart van het boek. Daarnaast komen enkele zeventiende-eeuwse componisten aan bod die voor de ontwikkeling van de kerkmuziek in de twintigste eeuw belangrijk zijn geweest.

Het boek wordt gepresenteerd tijdens het jubileumconcert op zondagmiddag 16 oktober in de Lutherse Kerk in Den Haag (aanvang 15.00 uur). Bij voorintekening kan het boek tegen gereduceerde prijs (€ 20,00 i.p.v. € 24,50)
worden aangeschaft en zonder verdere kosten op 16 oktober worden meegenomen. Is er geen gelegenheid om bij het jubileumconcert aanwezig te zijn, dan wordt het boek (met € 5,00 portokosten) toegestuurd. De voorintekening sluit op 15 september 2022!

Bestellen: via de website https://www.shke.nl/boek. Of door het bedrag rechtstreeks over naar IBAN: NL94 INGB 000 9475 616 t.n.v. Haagse Kerkmuziek Evenementen onder vermelding van naam, adres, telefoonnummer en het aantal exemplaren.

Zie ook: SHKE - Haagse Kerkmuziek Evenementen

Struinen door Psalmen anders (studiedag(en)

Psalmen anders – de aanvulling op de rubriek Psalmen in Liedboek 2013 - werd op zaterdag 14 mei gepresenteerd. De uitgave zelf laat nog even op zich wachten, maar de presentatie laat zien dat deze bundel met psalmen heel wat mogelijkheden biedt. Wat is er allemaal in te vinden? En vooral: wat kan jouw gemeente ermee?

Speciaal voor die vragen was er op 10 juni a.s. een praktische studiedag onder leiding van Willeke Smits, Catrien Posthumus Meyjes en Anje de Heer. Er volgen meer van deze studiedagen, op andere plaatsen in het land; zie daarvoor de Agenda. 

Meer informatie: bureau@kerkzang.nl 

Ook is het mogelijk de studiedag voor eigen gemeente of regio aan te vragen. Neem daarvoor contact met ons op. 

Zie ook: www.kerkzang.nl 

Tijdschriftproject Willem Barnard

Drie tijdschriften rond liturgie en kerkmuziek hebben samen met het Huis van de Kerkmuziek de handen ineengeslagen rond Willem Barnard: Laetare, Muziek & Liturgie en Musica Sacra. Elk van de tijdschriften heeft een themanummer rond Barnard samengesteld, zo dat het past bij het eigen karakter én zonder dat er dubbelingen voorkomen. Afgezien dan van één artikel, want dat verscheen in elk van de drie bladen. 

Spreekt de Bijbel niet eerder lyrisch en hymnisch dan wetenschappelijk? Er is een taal, aldus Barnard, die weet heeft van die geheimen: de poëzie. Hij geloofde in een theologie die zich kon blijven verwonderen over wat zij aan zinvols in de wereld zag en in de Bijbel las.

De publicatie van de drie themanummers was zo gepland dat ze zou samenvallen met de verschijning van de grote verzameluitgave met alle liederen van Barnard, In wind en vuur. Die publicatie werd echter uitgesteld naar mei 2022. De planning van de tijdschriften werd bewust gehandhaafd. Nu vormen de drie samen een opmaat. En vooral: ze bieden een waardevol beeld van Barnard en zijn betekenis voor het kerklied. 

Goede theologie begon met een aandachtig lezen en herlezen van de, goeddeels poëtische, Bijbel. Een gaan van tekst naar tekst, van verwondering naar verwondering. Wie zich daaraan waagt, zal hopelijk merken dat er tenslotte reden is om God te prijzen. Zo'n theologie kun je ook hymnisch noemen, ze vindt haar bekroning in een loflied. 

Marius van Leeuwen, in: De hymnische theologie van Willem Barnard

T.z.t. zullen de verschillende artikelen ook in de digitale Bibliotheek van het Huis van de Kerkmuziek worden opgenomen. Maar voorlopig zijn ze voorbehouden aan de tijdschriften zelf. Dit is er in te vinden (via de link op de titel van het tijdschrift is er meer informatie over de wijze van bestellen): 

Gezamenlijk artikel

• Marius van Leeuwen, 'Met de wichelroede van de taal. De hymnische theologie van Willem Barnard'
  (auteur: Marius van Leeuwen). 

Laetare

• Kees van der Zwaard, column
• Dennis Vallenduuk, Liturgisch Leesplankje
  • met op het leesplankje achtereenvolgens: Anglicaanse liturgie, Nocturnen, Kerkelijk jaar, 'Zingend Geloven', Het Landvolk, Guillaume van der Graft en Vijftigers
• Verblijd u in de Heer te allen tijd. Liedteksten van Willem Barnard bij zondag Laetare
• Willem Barnard en Jeruzalem. Het beeld van de stad. 
• Boeken van Barnard. Een keuze

Muziek & Liturgie

• Pieter Endedijk, '‘Ik leef waar men mij zingen wil...’ - over de verspreiding van de liederen van Barnard en zijn samenwerking met componisten
• Benno Barnard, De invloed van mijn vader
• Cees-Willem van Vliet, 'Christus is de beeldspraak Gods'. De invloed van de Anglicaanse Kerk op de liederen van Willem Barnard
• André F. Troost, Laat mij maar in het duister
• Peter Ouwerkerk, 'Al wat ademt'. De muurschildering in de kerk van Rozendaal
• Sytze de Vries, 'En uw naam wordt een lied in mijn mond'
• Jeroen de Haan, 'Het volk dat wandelt in het duister' - een ongemakkelijk kerstlied? 
• Andries Govaart, Echte poëzie. 

Musica Sacra

• Hans Jansen, Willem Barnard en zijn betekenis voor de lutherse liturgie. Berijming van drie Lutherliederen 

Jeroen Felix ontving Floris van der Putt-penning

Zondag 31 oktober jl. vierde Jeroen Felix (*1961) zijn zilveren Jubileum als Rector Cantus van de Bossche Sint-Jan. Tijdens de hoogmis in de kathedraal werd bij dit bijzondere feit stilgestaan en aan het slot van de viering reikte plebaan Vincent Bom namens de bisschop van 's-Hertogenbosch de  Floris van der Putt-penning aan Jeroen Felix uit vanwege zijn buitengewone verdiensten voor de kerkmuziek. 

Jeroen Felix is als rector cantus verantwoordelijk voor de kerkmuziek in de Sint Janskathedraal. Hij is dirigent van  de Schola Cantorum ‘Die Sangeren Onzer Liever Vrouwen’ en muziekdocent aan het opleidingsinstituut. De veertig kinderen en jeugdigen die daar een opleiding volgen, zingen regelmatig tijdens de vieringen. 

Jeroen Felix is lid van het bestuur van het Huis van de Kerkmuziek. Tegelijk vertegenwoordigt hij binnen het Huis ook de Kerkelijke Instelling Sint Gregorius (KISG), de organisatie die de kerkmuziek binnen het bisdom van ’s-Hertogenbosch behartigd. 

Meer informatie via deze link (ook de viering zelf is hier terug te zien). 

Voor de liturgische en kerkmuzikale bibliotheek

Stay tuned! Bouwen aan de toekomst van het orgel

Hoe staat het met de toekomst van orgel en orgelspel? Momenteel studeren nog een handjevol orgelstudenten aan de conservatoria. Kerken zoeken tevergeefs naar organisten. De vergrijzing van het orgelconcertpubliek zet door. Heeft het orgel als ‘levend’ instrument toekomst? Wacht het rijke Nederlandse orgelbezit een zwijgzame toekomst?

Er zijn prachtige initiatieven om kinderen in contact te brengen met orgels. Toch haken enthousiaste orgelleerlingen vaak af als ze puber worden? Dat is sowieso een kwetsbare leeftijd voor muzieklessen. Maar het orgel is een extra lastig instrumenten, want orgelspelen is een eenzame hobby - privéles, alleen studeren, in je eentje in een donkere kerk. Hoe kom je leeftijdgenoten tegen die jouw passie voor het orgel delen?

Stay-tuned is een gloednieuw tiener-orgelproject. Het leidt ertoe dat orgelspelen een hobby wordt die je met leeftijdsgenoten beoefent. Via een- of meerdaagse sociale activiteiten rond het orgel bijvoorbeeld, via een (digitaal) netwerk en bovendien via een bladluizengilde. En een internationaal comité van aanbeveling.
Lees meer over dit prachtige initiatief. In onze Bibliotheek staan twee artikelen, de eerste uit Nota Bene, de tweede uit Muziek&Liturgie (en daarin zie je dat Stay Tuned nu al in Zweden bekend is).

Of ga gelijk naar de site van Staytuned (en maak anderen er attent op!)

Als wij samen in de kring staan
Visiedocument PKN 

Op vrijdag 19 juni jl. is de visienota ‘Van U is de toekomst’ door de bijna voltallige synode van de Protestantse Kerk in Nederland aangenomen. In deze nieuwe visienota, die het beleid van de PKN voor de komende jaren richting geeft, staan gebed, de lokale oecumene en een leven lang leren als gelovige centraal. In de visienota wordt gerefereerd aan het beeld van een kerk rond twee altaren. René de Reuver, scriba van de synode: ‘Het ene altaar staat in de kerk en het andere midden in de samenleving. Het ene altaar kan niet zonder het andere. We verbinden de liturgie in de kerk met de ‘liturgie van het dagelijks leven’.’

Opvallend is dat, na vele jaren in landelijke beleidsstukken vrijwel te hebben gezwegen over de rol van de kerkmuziek, in deze visienota hiervoor nu wel aandacht is. Een citaat: 

‘Vanwege dit hoge doel is het niet om het even wat we bidden, zingen, en welke muziek er klinkt. De selectie van liederen en muziek, de uitvoering, het wikken en wegen van de woorden vereist zorg en toewijding. Er staat wat op het spel. (...) Daarnaast werken we aan een kwalitatief hoogstaande en brede muziek- en liedcultuur. We putten daarbij uit de rijke traditie van de kerk van alle tijden en plaatsen, die de laatste decennia een enorme verbreding heeft ondergaan. (...) Gelet op het grote belang van de liturgie is daarbij een voortdurende bezinning op dit gebied gewenst. Vanuit ons bidden en zingen nemen we als kerk onze verantwoordelijkheid in de samenleving.’

De visienota is hier te downloaden [download] 
Lees het volledige persbericht. 

Kerk&Web-licentie

Is auteursrecht inspiratie? 
In de praktijk is het vaak eerder irritatie. Maar áls de auteursrechtelijke kant van de (kerk)muziek goed geregeld is, kan de muziek haar inspirerende plek innemen zonder irritatie op de achtergrond. 

Muz-Art Uitgeverij, van Jan Marten de Vries, biedt met ingang van 1 juni 2020 een eigen regeling: de Kerk&Web-licentie, een liederenbank en gebruikstoestemming in een. Concreet: de licentie regelt het gebruik in vieringen, zowel die binnen de fysieke kerkmuren als de beschikbaarheid via internet (bij de basislicentie is dat maximaal een maand). 
Elke download is een .zip-mapje met tekst en melodie (eenstemmig), en een keur aan hulpdocumenten: toelichtingen, begeleidingszettingen, koor- en instrumentale zettingen, midi-files en opnames.

Zie: www.muz-art.nl 

Zie ook

• Huis van de Kerkmuziek: Kerkmuziek en het Auteursrecht

Kerkmuziek moet dienend zijn

Gesprek met drie rooms-katholieke kerkmusici uit Utrecht. Niet de minsten, ze zijn alle drie hoogopgeleid en ook alledrie verbonden aan respectabele Utrechtse kerken, waaronder de Catharinakathedraal. Bovendien vieren ze alle drie hun 25-jarig jubileum. Met een speciaal Kerkmuziekfeest, zondag 9 juni 2019, willen ze laten zien hoe waardevol hun vak is, het vak van kerkmusicus. 
Enkele uitspraken: 

• 'Als organist neem je mensen mee in de samenzang, het koor helpt de gemeenschap om bij de liederen aan te sluiten. Daarnaast kan muziek soms uitdrukken wat woorden niet kunnen zeggen: de snaar van het hart raken. Dat help om een stukje 'hoger' te komen.' 
• 'De mensen zeggen vaak dat het koor helpt bij het bidden. (De kwaliteit moet natuurlijk goed zijn. En je moet het liturgisch jaar aanvoelen.)'
• 'We willen laten zien dat kerkmuziek een vak is, geen hobby.'

Het gesprek is te vinden in het ND van vrijdag 7 juni 2019. Zie hier. 

Muziekreligie

Muziekreligie gaat niet over muziek in religieuze context. Het gaat over muziek als religie. Sterker nog, muziek als vervanging van dat waar het bij religie om gaat. En 'religie' is dan vooral het christelijk geloof, zoals dat de Westerse cultuur eeuwenlang heeft gestempeld. Vooral in Duitsland kwam aan het begin van de 19de eeuw deze visie op. De grote naam: Beethoven. 
In het septembernummer van Sjofar, het blad van Stichting Continental Sound & Christian Artist, doet musicoloog Marcel S. Zwitser hier een boekje over open. Het boekje in kwestie verscheen in 2017. Het werd geschreven door Helmut Loos, onder de titel E-musik. Kunstreligion der Moderne. Een citaat uit het artikel: 'Eén van de middelen die de Verlichtingsdenkers inzetten om de macht van de Kerk in Europa te breken, was een veranderde muziekappreciatie, waarbij de vocale kerkmuziek werd geseculariseerd, terwijl instrumentale muziek werd gesacraliseerd. 'Heilige muziek ('musica sacra') was voortaan niet meer 'muziek voor heilige gelegenheden' (liturgie), maar de muziek - en dan vooral: tekstloze, instrumentale muziek - werd zelf heilig verklaard, omdat de harmonie en de schoonheid ervan indrukken van een reinere wereld opriepen.'' Zo ontstond de E-musik, ernste Musik (tegengesteld aan U-Musik, unterhaltungsmusik. 
Boeiende gedachte van Zwitser: 'het is wellicht niet zozeer de klassieke muziek in het algemeen die uit onze cultuur verdwijnt, maar het zijn veeleer de laatste resten van deze schoonheidscultus'. 

Marcel S. Zwitser, 'Twee eeuwen Duitse muziekreligie'. Sjofar nr. 458, jg. 45 (september 2018). 

Gezangen, gereformeerden en drukkers

Bij alle kerkliedbundels die de laatste jaren verschenen, en bij het vele repertoire dat niet in gedrukte vorm maar via allerlei media zijn weg vindt, zou je haast vergeten dat er ook liedbundels zijn die al eeuwen meegaan. Zo'n bundel is de Eenige Gezangen. Dit bundeltje is geworteld in de Nederlandse Reformatie, want toen in 1566 de psalmberijming van Datheen verscheen, stonden achter de psalmberijming ook nog enkele gezangen - Eenige Gezangen. Aanvankelijk zeven maar dat werden er in de loop van de jaren iets meer. In kerken binnen de bevindelijke hoek van het Nederlandse kerkpalet worden deze gezangen nog steeds gezongen en het zijn letterlijk ook de enige gezangen die hier in de liturgie functioneren.
Waar komen ze eigenlijk vandaan? Jaco van der Knijff hield zich jaren met deze vraag bezig. Begin juli 2018 promoveerde hij op zijn onderzoek. 

Het Nederlands Dagblad publiceerde een interview met de promovendus. De Rijksuniversiteit van Groningen, waar Van der Knijff promoveerde, geeft natuurlijk ook informatie. En de dissertatie is bij de uitgever verkrijgbaar. 

Music & Memory 

Iedereen die het belang inziet van muziek in het pastoraat, zeker bij dementerende ouderen, zou eens moeten rondkijken op de site van Music & Memory. Deze organisatie werkt met speciale vrijwilligers - 'luistervrijwilligers' - die samen met bewoners van verpleeghuizen via een iPod luisteren naar muziek. Niet zomaar muziek, maar via bij de individuele bewoner passende afspeellijsten. Music & Memory komt uit Amerika en de Nederlandse poot werkt nauw samen met de Amerikaanse. 

In ZINGmagazine van juli/augustus 2018 is een impressie over de praktijk in een Nederlands zorgcentrum opgenomen, 'Zingend down memory lane'. Meer informatie over dit nummer is hier te vinden. 

Meer over dit onderwerp: 

• Kerkmuzikaal pastoraat? 
• Nogmaals: Kerkmuzikaal pastoraat
• Geen geloof zonder muziek
• Muziek als tool in het pastoraat

De driehoek van John Rutter

Een prachtig interview met John Rutter in ZINGmagazine van juli/augustus 2018. 'Een levende legende' wordt hij genoemd op de omslag van het blad. De kop boven het artikel luidt: 'Op zoek naar de volmaakte harmonie'. In de inleiding op het interview staat meteen al een kenmerkende quote: 'Van drie minuten werken met een zanger leer je meer dan drie jaar studie koorcompositie'. 

In het interview gaat het o.a. over de onverbrekelijke band tussen componist, uitvoerende en publiek. Rutter zegt daarover:

'Die driehoek is voor mij wezenlijk. Zonder componist geen muziek en geen uitvoerenden en zonder uitvoerenden geen publiek.'

Even verder:

'Daarom wil ik muziek componeren die deze onverbrekelijke driehoek versterkt. Ik wil dat mijn muziek de uitvoerenden en de luisteraars meeneemt op een mooie reis waarin iedereeen zich heel en geheeld voelt. Ik hoop dat ook dat mijn muziek een helende werking heeft. Dat wil niet zeggen dat mijn muziek altijd comfortabel moet voelen. Er valt zeker ook spanning en conflict in te ervaren, maar het uiteindelijke doel is 'wholeness', heelheid van leven en ervaring. In de muziek van Bach hoor je dat in de manier waarop hij met de kunst van het contrapunt het hoogste probeerde na te streven.'

Rutters muziek is bij vele koorzangers (en luisteraars), ook die uit de wereld van de kerkmuziek, geliefd. Zelfs bij de Royal Wedding van onlangs - de huwelijkssluiting van de Engelse prins Harry en Meghan Markle - klonk zijn muziek ('The Lord bless you and keep you'.
Terzijde: dat was leuk voor de kinderen die een week eerder mee hadden gedaan aan de Kerkmuziekdagen voor de Jeugd (KMDJ) van Kerkzang.nl. 'Ze zongen daar ook een liedje van de KMDJ', aldus enkele van de deelnemers... 

ZINGmagazine, juli/augustus 2018 - meer informatie. 

Gregoriaans

Gregoriaans is 'het geluid van de stilte'. In ieder geval, zo ervaren velen het. Het is muziek de verstillend werkt, rustgevend zelfs. Het is muziek die verbinding legt met het verleden, andere tijden, andere werelden, verbinding tussen toen en nu, muziek die op die manier springlevend is. 

Het is waar, de vorige regels. Alleen is daarmee niet gezegd wat Gregoriaans nu echt is. Geluid van de stilte, muziek die verbinding legt met andere tijden en andere werelden? Niet iedereen komt vanzelfprekend uit bij het Gregoriaans.
Gregoriaans is de liturgische muziek die zich in het eerste millenium van de christelijke kerk ontwikkelde en die tot op heden in gebruik is. De humuslaag bestaat uit de Joodse muziek uit de eerste eeuw, en vooral de teksten uit diezelfde traditie (zoals de psalmen). En verder de culturen van de streken waar het christendom vervolgens verspreid raakte. Het Gregoriaans is eenstemmig, Latijnstalig, tekstgericht, liturgisch ingebed. Soms sober reciterend, soms met uitgebreide versieringen. En bovendien: het heeft een eigen notatievorm, waar je ook met jaren muziekles achter de rug nog geen noot van kunt lezen. 

Eeuwenlang was het Gregoriaans de muziek van de Rooms-Katholieke liturgie. Dat is nog steeds zo hoewel het accent in de afgelopen eeuw verschoof naar gezangen in de landstaal. Tegenwoordig klinkt het Gregoriaans ook buiten de liturgie, want de muziek spreekt velen aan, zangers en luisteraars. 

Verwante artikelen

• Het officie van Sint Maarten 
• Het orgel in de katholieke liturgie

Meedoen aan de Matthaüs: een levensveranderende ervaring

De Matthäus-Passion van Bach vraagt om een jongenskoor. Tweemaal een indringende koraalmelodie - een heldere, aandachtvragende rode draad die opstijgt uit het ingewikkelde weefsel van koor- en orkest. Wat doet dit met de jonge zangers? Stel dat het koor geen vrouwenstemmen maar jongenstemmen heeft, dat dus het hele werk met jongens wordt gezongen: wat doet dat met de zangers, jongens - soms ook meisjes - ergens tussen de 9 en 13 jaar? 

Als ze ergens antwoord op die vraag weten, dan is het in Engeland, het land van de boys choirs. 'Zingen in dit koor is een vorm van topsport' zegt Stephen Cleobury. Het koor waar hij het over heeft, het King's College Choir, behoort inderdaad tot de absolute top. 'Iedereen wil de beste zijn. Er wordt heel wat af gediscussieerd als er een nieuw stuk moet worden ingestudeerd. Alsof hun leven ervan afhangt.'

Het Choir van King's College komt dit jaar op Palmzondag naar Laren voor de Matthäus Passion. Cleobury leidt het koor al meer dan 30 jaar en hij heeft al heel wat jonge zangers zien langskomen. Als hij iets zegt over de vraag wat het met kinderen en pubers uit de leeftijdsgroep doet om een werk als de Matthäus te zingen, weet je dat het hout snijdt. Dit zegt hij bijvoorbeeld: 'Zingen in een koor is een levensveranderende ervaring en niet alleen vanwege de kans om op topniveau te zingen. Je geeft de jongens een intellectuele en artistieke basis mee die ze nooit zullen vergeten. Ik heb het idee dat de muziek hen sneller volwassener in het leven laat staan. Een werk als de Matthäus Passion levert mooie gesprekken op. We hebben het dan uitgebreid met elkaar over wat het betekent. Hoe jong ze ook zijn, ze begrijpen wat de onderliggende thematiek is.'

Net als topsport is ook een topkoor slechts voor enkelen weggelegd. Maar de vormende kracht speelt ook bij alle andere niveaus. Vandaar dat het citaat van Cleobury er een is om op door te kauwen, om te zien wat het betekent voor vorming en scholing van kinderen. 

De citaten van Stephen Cleobury komen uit een interview met hem, in de Telegraaf van 18 maart jl. 

Meer over kinderen en kerkmuziek

• Enkele bewoners van het Huis van de Kerkmuziek hebben speciaal aanbod voor kinderen: Kerkzang.nl met de Kerkmuziekdagen voor de Jeugd en de Lutherse Werkgroep voor Kerkmuziek met de Lutherse Jeugdmuziekdagen. 
• Kerkmuziekdagen voor de Jeugd: terugblik
• Een zingkamp voor kinderen

Lichte muziek in de kerk

'Lichte muziek is muziek met een beat'. Een uitspraak van Wim Ruessink in het themanummer over muziek van Handelingen (tijdschrift voor praktische theologie en religiewetenschap; zie ook hieronder). In het interview met hem kreeg hij de vraag voorgelegd 'Wat versta jij onder 'lichte muziek in de liturgie'. Zijn antwoord: 'Karakteristiek voor lichte muziek is de beat, een duidelijk, kenmerkend ritme, de puls in de muziek, een steeds herhaalde (maat)slag. Lichte muziek is dus te omschrijven als muziek met een beat, te begeleiden met een band.'

Het lijkt zo gemakkelijk - muziek met een beat, te begeleiden met een band. Maar in de praktijk blijkt het een hele hobbel. Hoe doe je dat, lichte muziek in de liturgie? Betekent het dat je per se van kleur moet verschieten? Kan het anders? De Beraadgroep Liturgie en Kerkmuziek van de Protestantse Kerk in Friesland organiseerde met oog op deze vragen de themamiddag Lichte muziek in de kerk, 10 maart 2018 te Wolvega.  Het doel van deze middag was te leren hoe je op een zinvolle manier lichte muziek kunt integreren in vieringen, en hoe je de kwaliteit van lichte muziek in de viering kunt verhogen. Johan Klein Nibbelink, popcantor in Winterswijk, en Ulbe Tjallingii gingen op dit onderwerp in. 

'Ook bluesjes of jazzwaltz in de kerk'

Onder deze kop stond in de Leeuwarder Courant een uitgebreid verslag van deze middag. Lichte muziek kan prima geïntegreerd worden, zonder de hele liturgie over te nemen én ook zonder in eenzijdigheden te vervallen. Lees dit artikel. 

Verwante artikelen:

• Zie voor het onderwerp Lichte muziek in de liturgie ook op de speciale pagina over dit onderwerp;
• Popmuziek en de Bijbel
• De andere klank van het Liedboek.

Muziek als tool in het pastoraat

Het onderwerp 'Kerkmuzikaal pastoraat' heeft de krant gehaald. In het Nederlands Dagblad van 28 februari 2018 worden drie mensen die op een of andere manier bij dit onderwerp betrokken zijn kort geinterviewd. Allereerst Bud Grüwel, pastoraal psycholoog: 'Ik werk met mensen die meer nodig hebben dan een pastoraal gesprek, omdat hun problematiek zwaarder is'. Met enkele voorbeelden illustreert hij hoe muziek daarbij 'werkt'. Grüwel nam eerder contact op met het Huis van de Kerkmuziek over dit onderwerp en dat leidde medio 2017 tot een bescheiden inventarisatie naar muzikaal pastoraat in de praktijk; het resultaat daarvan is hier te vinden.

De andere twee die kort worden geïnterviewd zijn gemeentepredikant Maarten Diepenbroek  en geestelijk verzorger Kersten Storch. De eerste neemt naar een pastoraal gesprek altijd een liedboek mee en in de meeste gevallen wordt er ook gezongen. 'Zodra je begint te zingen, gaan mensen open'. Kersten Storch bouwt in haar werk in de ouderenzorg verder op de 'kerkmuzikale biografie' die mensen hebben opgebouwd, liederen bijvoorbeeld die hebben geklonken bij een uitvaart of huwelijk. 'Bij het zingen ervaar je iets en hoor je jezelf op een andere manier. Je ervaart je eigen lichaam, hoe het in- en uitademt.'

Het artikel kan hier worden gelezen. Zie ook hier. 

Meer over dit onderwerp: 

• Kerkmuzikaal pastoraat? 
• Nogmaals: Kerkmuzikaal pastoraat
• Geen geloof zonder muziek
• Music and Memory

Kerklied en actualiteit

'Toen een aarbeving Port-au Prince in Haïte acht jaar geleden in puin legde, snelden hulpverleners toe, gingen journalisten erheen om verslag te doen en schreef Carolyn Gilette een gezang. En toen vorig jaar een orkaan Houston deed overstromen, zonnen politici op maatregelen, klommen opiniemakers in de pen en schreef Carolyn Gilette een gezang.' 

Zo opent een artikel in Trouw van 23 januari 2018 over dominee Carolyn Gilette. Carolyn Gilette is verbonden aan de Overbrook Prestbyterian Church in Philadelphia, Amerika. Zij is ook kerklieddichter. Haar werk ontstaat op de huid van de actualiteit. Dat doet ze vanaf 1998. In dat jaar trok de orkaan Mitch een verwoestend spoor door Midden-Amerika. Gilette was daar net op werkbezoek geweest en was daardoor extra op het gebied betrokken. Ze schreef daarom een lied. 'Een klaagzang eigenlijk. En ik schreef hem op zo'n manier dat kerken hem misschien zouden kunnen gebruiken voor de collecte, om geld op te halen voor hulp.' Haar echtgenoot en collega zette het lied op internet en velen maakten er direct gebruik van. Inmiddels heeft Gilette een eigen website, vol met liederen bij de actualiteit. Bas de Hond, Amerika-correspondent van Trouw, noemt haar in zijn artikel 'een gezongen persbureau'. Overigens: het gaat bij deze liederen niet het verspreiden van nieuws. Lees bijvoorbeeld dit citaat: 'Een vrouw in Virginia vertelde Gillette dat ze minder negatief tegenover immigranten stond sinds ze te zingen kreeg:

Maria en Jozef, bang voor Herodes
en zijn soldaten, haastten zich heen
over de grenzen, met hun kind Jezus
vlucht'ling en Heer was Hij in één

Die vrouw had vast wel eerder discussies gehoord of gevoerd over de vraag of de VS meer of minder vluchtelingen moet opnemen. "Ja, maar als je zingt dan raakt het je hart en je hoofd op een andere manier", zegt Carolyn.'

Kerklied en actualiteit, het is op zich niets nieuws; veel kerkliederen uit de loop van de eeuwen ontstonden vanuit een concrete actuele situatie. Voor zangers van nu gaat dat om iets van vroeger, van toen. Bij de liederen van Gilette gaat het over dat wat nu in het nieuws is, en dat is toch anders.

Het interview kan hier worden gelezen. Carolyns Gilettes website: http://www.carolynshymns.com/  

Verwant artikel: 

• Maatschappelijk relevant? The Psalm Experience
• Singing the Lord's song in a strange land
• Elke dag een psalm. NKK psalmproject in tijden van corona

Tijd om te lezen?

Twee tips voor ieder die dezer dagen wat meer tijd heeft om te lezen (natuurlijk met passende muziek erbij):

• Luthers erfenis in de Nederlandse protestantse kerkmuziek
• 100 jaar KDOV: kerkmuzikale verheffing en solidariteit

Maatschappelijk relevant? 

Heeft (kerk)muziek maatschappelijke relevantie? Voor de mensen uit het vak is dat doorgaans geen vraag. Zij zijn er van overtuigd en dat is maar goed ook. Anderen aarzelen misschien. Ja? Nee? Lees in dit verband eens de impressie van The Psalm Experience in New York, waar het Nederlands Kamerkoor aan meewerkte (eerder dit jaar ging dit programma in Nederland onder de kop 150 Psalms. Het verslag werd geschreven door de directeur van het NKK. Je aarzelt geen moment meer als iemand je de vraag naar de relevantie van (kerk)muziek stelt... Je vindt het verslag hier. 

Verwant artikel: 

• Kerklied en actualiteit
• Singing the Lord's song in a strange land
• Elke dag een psalm. NKK-project in tijden van corona

Geen geloof zonder muziek

Themanummer

Con Spirito. Geen geloof zonder muziek - dat is de invalshoek van het themanummer over muziek en geloof van Handelingen. Tijdschriften voor Praktische T

heologie en Religiewetenschap. Het is een waardevolle uitgave, met artikelen van auteurs die allemaal op een of andere manier werkzaam zijn op het snijvlak van theologie en muziek.

Sommige artikelen geven inzicht, zoals het artikel van Willem Marie Speelman over de betekenis van muziek. Ooit gerealiseerd dat het daarbij gaat om beweging en volgen? Even inzichtgevend is het artikel van Jannieke Bruin-Mollenhorst waarin ze muziek typeert als een toevluchtsoord, ruimte voor rust en focus.

Andere artikelen zijn informatief; zo geeft Marcel Zwitser een beschrijving van de ontwikkeling van het Gregoriaans. En nee, dat is geen artikel voor de liefhebber, want het gaat over de wisselwerking tussen liturgie, tijd en cultuur. Even informatie is het artikel van Marcel S. Zwitser over de muziek van Olivier Messiaen, Arvo Pärt en Sofia Gubajdulina, muziek voor de concertzaal, muziek die christelijke spiritualiteit ademt.

Twee artikelen geven inzicht in het werken met muziek in het pastoraat. Annemiek Vogels beschrijft hoe zij werkt met 'Bach als pastor', Kerstin Storch vertelt hoe belangrijk muziek is in haar werk als geestelijk verzorger en ook waarom dat zo is. René Rosmolen noemt een sprekend begrip in een korte tekst over zingen met demente bewoners: viergeheugen. Een waardevolle term. 

De praktijk staat centraal in artikelen over kinderen (Anje de Heer i.s.m. Catrien Posthumus Meyjes) en jongeren (Jaap van den Akker), en in het mooie interview met Wim Ruessink over zijn geïntegreerde kerkmuzikale praktijk in Winterswijk. Praktisch op een andere manier is het artikel van Lydia Vroegindeweij over de mogelijkheden van de Kerkliedwiki. 

Meer informatie over dit nummer is hier te vinden. 

Nogmaals: Kerkmuzikaal pastoraat

Het onderstaande berichtje werd opgepikt door iemand die onderzoek doet naar 'ervaringen in het toepassen van muziek (zingen/spelen/luisteren) in een individuele of kleine groepsgerichte pastorale setting’. 

Dat leidde vervolgens tot een bescheiden informatieve ronde onder een aantal theologen en kerkmusic. Het resultaat laat een boeiend overzicht van ervaringen, gedachten en literatuur zien. Aan de ene kant is duidelijk dat muziek in het pastoraat een belangrijke en vooral ook geheel eigen rol kan spelen. Aan de andere kant werd ook duidelijk dat er weinig over bekend is. Kortom: het belang van (kerk)muziek in het pastoraat is duidelijk, maar het hoe-en-wat is veel minder duidelijk - dat gaat vooral tastenderwijs. 

De uitkomsten van de informatieronde zijn in een document verzameld. Dat kan hier worden gedownload.

Reacties en aanvullingen horen we ook nu heel graag! Reageer.

Verwante artikelen:

• Kerkmuzikaal pastoraat? 
• Geen geloof zonder muziek
• Muziek als tool in het pastoraat
• Music and Memory

Kerkmuzikaal pastoraat?

Een klein maar opmerkelijk berichtje in ZINGmagazine van juli/augustus 2017. Het heet Muziek en dementie en het gaat over het project 'Mind the music'. Studenten van het Utrechts Conservatorium gaan, in samenwerking met een grote zorgorganisatie, eens per week op bezoek bij mensen met dementie. Ze spelen en zingen liederen van vroeger, improviseren, luisteren samen naar hun beider lievelingsmuziek. 

Idee voor de kerkmusicus: Kerkmuzikaal pastoraat bij hoogbejaarden, al dan niet met dementie, of anderen die aan huis gebonden zijn? 

Zijn er kerkmusici die met zo'n vorm van kerkmuzikaal pastoraat ervaring hebben? Zo ja, laat het ons dat weten via info@huisvandekerkmuziek.nl ! 

Informatie over Mind the music. 
Leestip: Michael Heymel, Wie man mit Musik für die Seele sorgt. Uitg. Grünewald (2006)

Verwante artikelen:

• Nogmaals Kerkmuzikaal pastoraat
• Geen geloof zonder muziek
• Muziek als tool in het pastoraat
• Music and Memory

De andere klank van het Liedboek

Benieuwd naar de andere klank van het Liedboek?

Luister dan eens naar de cd: Sessions - Het Liedboek: veelzijdig en verrassend. Veertien liederen uit het Liedboek, gearrangeerd, gespeeld en gezongen door Johan Klein Nibbelink (gitaren, basgitaar, HandSonic, sequenser, zang), Wim Ruessink (toetsen, tenorblokfluit, tin whistle, low whistle, melodica, zang) en Marianne Westerveld (sopraansax, altsax, tenorsax, basgitaar, zang). Het klankbeeld van lichte muziek, met elementen uit pop, jazz, folk en klassiek - niet omdat het moet maar omdat het past. 

Naar aanleiding van de cd kan een voorstelling worden geboekt, waarbij lokale muzikanten kunnen mee-jammen. Zie voor meer informatie www.liedboeksessions.nl.

Verwante artikelen:

• Zie voor het onderwerp Lichte muziek in de liturgie ook op de speciale pagina over dit onderwerp;
• Popmuziek en de Bijbel
• Lichte muziek in de kerk

In de kerk is iedereen muzikaal

Ook al zal niet iedereen zomaar van zichzelf zeggen dat hij of zij muzikaal is, het is een feit dat heel veel mensen wat met muziek hebben.*⁾ Meestal gaat dat ook verder dan de ervaring dat iets een ‘een mooie compositie’ is of ‘een leuk nummer’. Muziek kan mensen diep raken, muziek raakt door het luisteren of spelen geladen met betekenis en ervaring. Geen wonder dat kerk en muziek een koppel zijn. Of: geloof en muziek. Of: zingeving en muziek. In het Huis van de Kerkmuziek gaat het over die combinatie.

Bij muziek gaat het over mensen

Muziek kan actief en passief. Actief als je zelf musiceert, passief als je luistert. Hoewel, passief?Dat is nog maar de vraag. Mensen gaan door luisteren bewegen – een voet tikt, een hand beweegt, even is er een luchtgitaar, er wordt een dansje gemaakt, er wordt mee geneuried, gehumd, gezongen. Bij muziek gaat het over de hele mens. Als je zelf speelt of zing geldt dat nog meer. Dan is het hele lichaam erbij betrokken, via armen, handen en vingers, via lippen, mond en adem, via intellect, verbeeldingskracht en inlevingsvermogen. Muziek appelleertaan gehoor en aan herkenning van klank en patroon, het heeft te maken met emotie en regulering van emotie, met stress en stressbeleving, met motivatie en stimulans. En dat niet alleen op individueel niveau, want als je samen musiceert ontstaat er één muzikale beweging, één stroom, één uitwisseling. Muziek is samenbindend en tegelijk uiting van gezamenlijkheid. Geen wonder dat muziek juist in de kerk, in de gezamenlijkheid van de liturgie, een plaats heeft. In het Huis van de Kerkmuziek gaat het ook daarover.

Kerk en muziek

In de kerk wordt muziek gemaakt. Het is zelfs een van de weinige plaatsen waar mensen die niet zelf een instrument bespelen, op een koor zitten of regelmatig naar concerten gaan, toch actief muziek maken. Samenzang – samen zingen – is een van de kenmerken van een kerkdienst. Die samenzang wordt begeleid door een of meerdere instrumenten, die samenzang kan ook omlijst en geïnitieerd worden door een koor of een voorzanger. Zo gaat het al eeuwenlang. Zo ontstond er een rijk repertoire en dat breidt zich nog steeds uit. Gewone kerkliederen maar ook grote en indrukwekkende composities zoals de cantates van Bach of het Requiem van Mozart. Muziek waarin de gewone kerkganger, de gewone liefhebber en de vakmensen elkaar ontmoeten, elkaar inspireren, adem en emoties delen. In het Huis van de Kerkmuziek gaat het over die ontmoeting, die wederzijdse inspiratie.

*^{) naar: Henkjan Honing, Iedereen is muzikaal. Wat we weten over het luisteren naar muziek. Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 2012.}